Juf Angela herschikt de stoelen in een hoefijzervorm tijdens de groepsinstructie. Zo ziet Suzanne (moeite met aangepast gedrag) wat iedereen doet en kan ze daar maximaal van profiteren. Angela past de opstelling van de tafels nog een keer aan om Piet met ADHD pal aan haar lessenaar te kunnen zetten.

Coöperatief leren, groepsdiscussies en groepsprojecten bevorderen sociale relaties.

Schoolrituelen en spel

Rituelen zijn een speciale vorm van sociale interactie. De viering (bijvoorbeeld van Kerstmis of een schoolkamp) brengt de leerlingen samen op emotioneel en sociaal terrein. Het plannen van de viering geeft ze een kans samen te werken en rekening te houden met elkaar. Ook spel geeft veel kansen tot cognitieve en sociale leerprocessen. Met name rollenspel tijdens drama draagt bij tot taalontwikkeling en het begrijpen van de situatie van anderen.

Spel buiten schooltijd

De leerkracht kent alle ouders en is de aangewezen figuur om bij speciale kinderen spel buiten schooltijd te bevorderen. Doordat zij met alle ouders contact heeft, kan zij andere ouders uitleggen hoe belangrijk het is dat ook de speciale leerling eens uitgenodigd wordt om te komen spelen. Dit kan bijvoorbeeld gebeuren op de jaarlijkse klassenvoorlichtingsavond, waar niet alleen de leermethodes aan de orde komen, maar ook de sociale structuur en omgangsvormen.

Cirkel van vrienden
Dit is een bijzondere manier om vriendschappen te stimuleren tussen leerlingen onderling, met name voor leerlingen die zelf niet goed vriendschappen kunnen sluiten door hun karakter (heel verlegen), hun gedrag (lastig gedrag) of handicap (communicatieproblemen).

Dit concept wordt gebruikt om relaties te stimuleren tussen het kind met handicap en de klasgenoten. In Engeland wordt het met veel succes ook gebruikt voor kinderen die geïsoleerd staan door agressief gedrag. Dus als u geïnteresseerd bent in onze christian louboutin schuhe, kunt u contact met ons opnemen.

De kinderen maken 4 cirkels rond hun eigen persoon.
In de 1e cirkel zetten ze hun naaste familie.
In de 2e cirkel hun beste vrienden.
In de 3e cirkel de mensen die ze regelmatig zien, zoals de buurvrouw, tantes, schoolgenoten, etc.
In de 4e cirkel de betaalde mensen die ze zien, zoals de kapper, de dokter, de leerkracht, etc.

Iedereen ziet dan dat de 2e en 3e cirkel van het kind met handicap of lastig gedrag, heel leeg zijn. Veel kinderen vinden dit niet kloppen en zullen met plezier meedoen met wekelijkse activiteiten samen met dit kind. Bijvoorbeeld de dinsdagmiddagclub. De kinderen samen met een leerkracht/ assistent of ouder bedenken samen leeftijdsgerichte activiteiten of mogelijkheden tijdens schooltijd om samen te doen.

​

Normaal kind: veel vrienden

Kind met handicap: weinig vrienden, veel betaalde hulpkrachten

​

Didactisch Methodes

"Als ik het niet weet, kijk ik naar wat de andere kinderen doen." (een 15-jarige leerling) (imitatie)

"Verschillende specialisten hebben geprobeerd André met een pen te leren schrijnen, maar dat lukte nooit. In de gewone klas zag hij hoe zijn medeleerlingen met een pen schreven en na een paar weken deed hij hen na, met succes. " (moeder van een 10-jarige leerling) (imitatie)

Groep 2 maakt in groepjes posters van paarden. Lucy, met een meervoudige handicap, zit samen met Jordan, die geen Nederlands spreekt, een Nederlandstalig kind en een snel lerend kind in een groepje. De kinderen laten Lucy plaatjes van paarden zien. Lucy laat met haar mimiek merken welke ze leuk vindt. De andere kinderen knippen deze plaatjes uit en plakken ze op. Hierbij praten ze veel en zeggen vaak het woord paard. Het snel lerende kind schrijft het woord paard op. De anderen gebruiken een stempel. (multilevel leren, multidisciplinair, samenwerkend leren en leren via imitatie)

Groep 8 maakt de schoolkrant. Elk groepje moet een pagina verzorgen over een onderwerp. Evelyn doet samen met Andries, Achmed (die slecht Nederlands spreekt) en Joke eerst de interviews. Voor Andries, een meervoudig gehandicapte leerling die niet praat, zijn de vragen op zijn communicator ingesproken. Evelyn helpt hem de toetsen in te drukken. De antwoorden registreren ze op een bandrecorder. Evelyn en Joke schrijven de interviews uit. Achmed verzorgt de lay-out en Andries kiest de illustraties uit. (multilevel leren, multidisciplinair en samenwerkend leren)

Het is fantastisch. Als je zorgt dat kinderen kunnen kijken naar (imitatie) en praten met elkaar heb je het grootste deel van de klus geklaard. Lesmethodes die imitatie en samenwerking stimuleren, geven zowel de beste cognitieve resultaten als de meeste sociale voordelen, zoals meer interactie, meer respect voor elkaar en snel¬ler leren van de Nederlandse taal. Kopen de beste Louboutin Schuhe van hier.

In feite is inclusief onderwijs een verdieping van het adaptief on¬derwijs. De leerkracht past de manier van lesgeven aan aan de leer-stijl van het kind (multidisciplinair lesgeven) en aan het niveau van de leerling (multilevel). Daarnaast zorgt inclusief onderwijs er-voor dat kinderen vooral samenwerkend leren (cooperatief leren), en van elkaar het gedrag en probleemoplossend werken kunnen af-kijken.

Leren door imitatie
Als mensen niet weten wat ze moeten doen, kijken ze altijd naar hun buren. Dit gedrag is een van de belangrijkste sociale leerfacto-ren voor kinderen. Daarom ook is inclusief onderwijs zo'n succes voor kinderen met een motorische en/of sociale leerachterstand. Hoe meer goede voorbeelden ze om zich heen zien, des te sneller zullen zij het gewenste gedrag leren en problemen leren oplossen.
Vooral dc gymleraar gebruikt deze methode. Zij laat een leerling de oefening voordoen die zij heeft uitgelegd. Ook binnen de moderne wiskunde wordt meestal een leerling gevraagd om een vergelijking voor de klas, op het bord, op te lossen.

Multidisciplinair lesgeven - het gebruikmaken van de verschillende leerstijlen van elk kind

Dit betekent dat je gebruikmaakt van alle zintuigen van de leerling om te leren. Het gaat uit van het begrip 'meervoudige intelligentie' dat als uitgangspunt heeft dat de mens niet op één manier, maar op verschillende manieren intelligent kan zijn. Gardner (1993) identificeerde na langdurig onderzoek in leersituaties acht intelligenties.

De ene mens denkt en leert vooral in beelden, de ander vooral in woorden en de volgende door zijn lichaam te gebruiken (kinesthesie), et cetera. Ook wordt de term leerstijl of leerdiscipline hiervoor gebruikt. De slimme leerkracht gebruikt een combinatie van de verschillende zintuigen. Zeker als je stuit op leerproblemen bij kinderen, moet je je afvragen of je een andere intelligentie moet gebruikenbij het kind (bijvoorbeeld muzikaal ritmisch bij rekenen).
Edna Copeland (2000) schat dat 60% van alle studenten een visuele leerstijl hebben. 30% leert sowieso niet door alleen te luisteren naar de leerkracht. 50% van de leerlingen leert slecht bij een verbaal linguïstische onderwijsstijl, waarbij ze moeten luisteren en feiten uit hun hoofd moeten leren. Deze grote groep leert beter bij opdrachten die een creatieve ontdekkingstocht verlangen.

Met rekenen in groep 3 en 4 moet steeds een aantal leerlingen in of uit een cirkel stappen. Dit is meteen prettig voor de kinderen die niet zo goed stil kunnen zitten en voor de kinderen die te weinig beweging krijgen. De leerling die ook moeite heeft met leren lezen, ziet op de bordjes met zowel de picto's als de woorden IN en UIT of hij in of uit de kring moet. Dit kun je uitbreiden naar delen, vermenigvuldigen, et cetera

Les Engels: bij het woord 'up' moet iedereen staan, bij 'down' iedereen zitten. Bij 'arm' arm in de lucht, et cetera. (Frans, Duits of een andere taal verloopt vergelijkbaar.)

Les in volumes. Giet water in de verschillende vaten.

Door het grote succes van beeldtaal bij dyslectische kinderen gebruikt juf Carla deze methode klassikaal in groep 3 voor het leren van de letters.

Multilevel leren

De leerkracht op de basisschool is hier een meester in, want zij heeft leerlingen van allerlei niveau in dezelfde klas. De vraag is nu of zij leerlingen in homogene groepjes bij elkaar moet zetten of in heterogene groepjes. Onderzoek heeft laten zien dat heterogene groepjes betere resultaten geven dan de niveaugroepjes. In heterogene groepjes wordt meer overlegd met elkaar en dat geeft 95% leerresultaat voor degene die uitlegt. Natuurlijk moet de uitdaging voor elk kind even groot zijn. Meestal gebruikt een school materiaal dat elk kind moet maken en daarnaast materiaal voor de leerlingen die het kernmateriaal af hebben. Daarboven kun je voor nog meer verdieping zorgen met verrijkingsmateriaal voor heel slimme leerlingen. Dit is het piramidemodel.

Tijdens wiskundeles over onder meer parallelle en schuine lijnen en cirkels plakt Margot in haar groepje kartonnen strookjes over de parallelle en de schuine lijnen. Ze voelt deze met haar vingers (oefening van de fijne en sensomotorische motoriek). Haar buurvrouw schrijft eronder of het een parallelle of schuine lijn is. Deze kinesthetische en visuele ervaring maakt het voor elk kind een stuk duidelijker. De betere leerling berekent de middellijn van de cirkel en de oppervlakte.

Een geschiedenisles op de middelbare school gaat over de Romeinse tijd. Alle leerlingen moeten de Romeinen in de tijdlijn kunnen plaatsen (dus vóór de Middeleeuwen), weten waar ze vandaan komen (Rome, Italië). Het niveau erboven is: hoe groot was het Romeinse Rijk, hoe zag het dagelijkse leven eruit? Het niveau daar weer boven: wat is de invloed van de Romeinse tijd op de huidige wereld? De leerling met ernstige leerproblemen kan een voorwerp van klei namaken uit die tijd. Het is natuurlijk erg leuk om in het kader van de les het Archeon te bezoeken met de tentoonstelling over de Romeinen. Deze excursies vergroten het groepsgevoel en zijn een uitkomst voor de draaikonten.

Tijdens de les Latijn vertaalt de gymnasiumklas de oorlogsverhalen van Julius Caesar. Hassan maakt een poster van de route die Caesar aflegt (met plaatjes van moerassen, meren of bergen en afbeeldingen van de plaatsen waar de veldslagen plaatsvonden). Zo begint de tekst te leven voor iedereen.

Valkuil: de leerling met handicap wordt vaak in cognitief opzicht ernstig onderschat.

Dat een leerling een opdracht niet doet, wil niet zeggen dat hij het niet kan. Het kan zijn dat hij het cognitief best aankan, maar ernstig belemmerd wordt door een onwillig lijf. Dyspraxie (het niet kunnen aansturen van spieren) is zo'n veelvoorkomende, onzichtbare handicap. De leerling met deze handicap weet gewoon niet hoe hij zijn vingers naar het computerscherm of de pen moet brengen. Een krachtig hulpmiddel hierbij is gefaciliteerde communicatie (in het Engels facilitated communication). (Zie: Crossley, 1994.) De communicatiespecialist onderzoekt met welke fysieke ondersteuning de leerling het beste geholpen is. Bij dyspractische kinderen werkt het cerebellum (de kleine hersenen) vaak niet goed. Dat wil zeggen dat het samenspel van spieren en inhiberende spieren (spieren die een beweging tegenhouden) niet goed werkt. De functie van tegenhouden moet dan gegeven worden door de as¬sistent. Je ziet spectaculaire resultaten als de leerling zo eindelijk kan laten zien dat hij op het letterbord kan spellen)

Hugo, 14 jaar, kan met gefaciliteerde communicatie, nu eindelijk laten zien dat hij goed is in Engels en geschiedenis. Voorheen werd nooit wat van hem verwacht. Nu wordt er van hem verwacht dat hij meedoet met alle lessen en toetsen.

Susan heeft een touchscreen computer. Daarop doet zij een rekenles. Zou je niets doen als leerkracht, dan zit ze alleen naar het scherm te kijken. Dan weet je dus nooit wat ze snapt. De juf pakt haar beide handen en houdt ze tegen Susan’s lijf. Zo heeft Susan een beter lichaamsbewustzijn. Vanuit dit betere lichaamsbewustzijn en door de tegendruk kan ze beter haar rechterhand naar de goede plek sturen. De juf brengt ook nog de wijsvinger in aanwijshouding. Susan kan zo zelf antwoord a, b of c kiezen, dan wel de toetsen indrukken om te schrijven.

Voor leerlingen die startproblemen hebben met spierhandelingen is “hands on” een eenvoudig hulpmiddel. Hierbij legt de assistente, een medeleerling of de leerkracht, haar handen op die van de leerling en begint de beweging. Na verloop van tijd merkt de assistente dat de leerling met steeds minder steun toe kan. Moet eerst nog de pols worden aangeraakt, later alleen de elleboog of zelfs alleen de schouder.

Coöperatief of samenwerkend leren

Coöperatief leren is een didactische methodiek waarbij een groepje leerlingen (verschillend van niveau en mogelijkheden) samen een opdracht uitvoert. Elke leerling heeft binnen deze opdracht een taak die aansluit op zijn kennisniveau en sociale vaardigheden. Pas als iedereen zijn taak af heeft, is de opdracht voltooid.
Er zijn vijf kenmerken:

• positieve afhankelijkheid van elkaar in het leren van de gewone leerdoelen; 

• interactie van gezicht tot gezicht; 

• ieder is aanspreekbaar voor zijn taak; 

• ontwikkeling van interpersoonlijke vaardigheden; 

• continue verbetering van het groepsleren door reflectie.

In groep 6 leert Katie tot tien tellen. Esmee leert optellen tot boven de honderd. De juf zegt hoeveel kaarten Katie moet pakken, die Esmee vervolgens moet optellen.

Groep 6 leert de kaart van Nederland. Elke provincie heeft een andere kleur. Johan moet de goede kleur aanwijzen en de groep moet dan zeggen welke provincie het is.
Samen met Achmed moet Johan de kaart van Nederland tekenen en inkleuren. Achmed moet de belangrijke plaatsen invullen. Johan moet benoemen waar hij woont en waar opa woont bij wie hij vaak logeert en hoe hij er komt.

Dictee groep 4. Emma (slechtziend en moeite met fijne motoriek en spelling) gebruikt de aangepaste computer. Zij geeft met behulp van de spellingcontrole de goede spelling aan.

Een vwo-3-klas doet een project over ruimtevaart. Een leerling met een laag IQ zoekt negen bemanningsleden uit die meegaan met de raket (tot tien tellen). De ander rekent uit in hoeveel dagen ze bij de maan zijn en hoeveel brandstof ze daarvoor nodig hebben. De hoogbegaafde leerling rekent uit welke banen de raket moet gebruiken.

Hoe zet je een coöperatieve opdracht op?
Bij het plannen van een opdracht zijn er twee belangrijke facetten.

1. Het moet een cognitieve uitdaging zijn voor elke leerling. 

2. Het moet een sociale uitdaging zijn voor elke leerling.

Daartoe moet de leerkracht - het liefst geholpen door een tweede volwassene - het niveau van elke leerling kennen. Ze schrijven op wat de leerling aan inhoud moet leren (cognitief) en ze schrijven op wat de leerlingen aan sociale vaardigheden moeten oefenen.
Bij een coöperatieve opdracht is samenwerking erg belangrijk. Zijn er twee volwassenen in de klas, dan is het een uitgelezen kans om een goed voorbeeld van samenwerking te laten zien aan de kinderen.

Welk model gebruik je?
Er zijn verschillende werkmodellen binnen het coöperatieve onderwijs.

• Het legpuzzelmodel. Hierin maakt iedereen een stukje van de puzzel. 

• In andere modellen van coöperatief werken zijn de taken niet zo formeel verdeeld tussen de kinderen, maar moeten hun activiteiten wel gecoördineerd worden. Dan kan de leerkracht kaartjes in een envelop doen met de rollen erop, zoals voorzitter, secretaris, verslaggever en tekenaar. Ieder kind trekt dan een kaartje uit de envelop.

Dit model kun je gebruiken voor het oplossen van probleem, discussies of bouwactiviteiten.

Een voorbeeld: je besluit een schoolkrant te maken voor het vak Nederlands.

1. Cognitieve taken
   Tekst schrijven, materiaal zoeken op internet, interviewen, foto's maken, tekening maken, plaatjes zoeken, lay-out maken, drukken, bijeenvoegen, uitdelen.

2. Sociale taken
   Overeenkomen wie wat doet. Samen plannen, samen besluiten, naar elkaar luisteren, eigen mening geven, compromissen sluiten.

3. Model
   Dit is een mooie opdracht voor het legpuzzelmodel.

Voorbeeld - afvalverwerking
De leerlingen besluiten samen een krant over afval te maken. Ze bespre¬ken wat daarvoor nodig is. Dan verdelen ze de taken. Dit alles met de hulp van de leerkracht. De slimmerik zoekt uit hoe het afval wordt verwerkt, welke chemische en natuurkundige processen erbij komen kijken. Een andere leerling zoekt uit wie het afval ophaalt, hoe vaak, wat je moet scheiden en misschien hoeveel kilo afval elke week geproduceerd wordt.
Nog weer een ander maakt foto's van het hele proces en plakt die bij het verslag (interdependance). Interessant kan het ook zijn dat je weet hoe groot het salaris is van elke afvalverwerker (misschien een stimulans om beter je best te doen). Tijdens het proces helpen ze elkaar en moedigen ze elkaar aan.

Voorbeeld - aardrijkskunde/geschiedenis
De leerkracht peilt uit welke verschillende landen de leerlingen komen. Hij maakt groepjes die elk een land behandelen. Dit groepje is zo heterogeen mogelijk qua achtergrond en talenten. Het groepje bepaalt samen met de leerkracht wat ieders deeltaak is, conform de eigen mogelijkheden. Zo beschrijft het ene kind de economie van het land (met bnp, import en export), de volgende leerling de relatie tussen bodemsoort en werkgelegenheid, het kind met grote schrijf- en leesproblemen maakt een grote kaart en plakt er foto's op van de plaatselijke producten (aardappels in Groningen, de grachten, ofwel toerisme, in Amsterdam). Weer een ander beschrijft het klimaat, et cetera. Zo creëren ze een gezamenlijk eindproduct.

Zowel leerlingen als leerkrachten hebben tijd nodig om deze vaardigheden onder de knie te krijgen. Zoals bij elk leerproces stimuleren heldere doelen, veelvuldig oefenen en ondersteuning een positief resultaat. Daarnaast hebben de directeur en leerkrachten een belangrijke voorbeeldfunctie als het gaat om solidariteit (de belangrijkste waarde naar het lijkt) en samenwerking. Ze kunnen dit bijvoorbeeld laten zien in de samenwerking met collega's wanneer ze de dagelijkse problemen in de klas bespreken.